Teknolojinin de gelişmesiyle birlikte popülerliği artan suçlardan birisi de hiç şüphesiz hakaret suçudur. İnsanlar özellikle sosyal medya platformlarında hakaret etkisi yaratan ancak hakaret sayılmayan ifadelerin ne olduğu yönünde yoğun bir araştırma çabası içerisine girmiştir. Günümüz şartlarında herkes düşünce ve ifade özgürlüğü hakkı kapsamında eleştiri sınırını aşmayacak ölçüde sert ve ama bir o kadar da etkili sözler kullanarak takipçi kasmak niyetindedir.
Avukatlara sıklıkla sorulan sorulardan bir tanesi de hangi ifadelerin hakaret sayılıp hangi ifadelerin hakaret sayılmadığıdır. Ne yazık ki, Türk Ceza Kanunu’ nda hangi ifadelerin bünyesinde hakaret suçunu taşıdığı düzenlenmemiştir. Bu halde hangi ifadelerin hakaret sayılıp sayılmadığına ilişkin kararı verecek merci, soruşturmayı yapacak savcılık makamı veyahut kovuşturmayı yapacak hâkimlik makamıdır.
Peki, TCK 125 dediğimiz şey nedir? TCK 125, hakaret suçunu düzenleyen bir kanun maddesi olup işbu kanunun 1’ inci fıkrasında hakaret suçunun temel hali düzenlenmiştir. Söz konusu kanun maddesinin 2’ nci fıkrasında ise hakaret suçunun sesli ve görüntülü bir ortamda mesela sosyal medya platformlarında işlenebileceği düzenlenmiştir. Kanun maddesinin devamındaki fıkralarda ise hakaret suçunun nitelikli halleri yani verilecek cezanın artırılmasına sebep olabilecek hususlar düzenlenmiştir.
Hakaret suçu ile korunmak istenen hukuki değer kişilerin şeref, onur ve saygınlıklarıdır. Bazı ifadeler kişilerin şeref, onur ve saygınlıklarını rencide edebilirken bazı ifadeler hoş olmayan, kaba, nezaket dışı, eleştiri mahiyetinde kabul edilmektedir. Ama bu hoş olmayan ifadeler bizleri gündelik yaşantımızda yerin dibine sokmakta olup cezalandırılmıyor oluşu canımızı da epeyce bir sıkmaktadır.
Güzel Türkçemiz bünyesinde farklı anlam taşıyan bir sürü kelime ile dolu iken Türk insanımız bu farklı anlam taşıyan ifadeleri kullanmak suretiyle lafı istediği yere adeta lastik gibi çekebilmektedir. Bazı ifadeleri kullanan kişilerin karşısındaki kişiye hakaret etme niyeti olmayabilir. Ancak bazı kelimeler uygun olmayan ortamlarda kullanıldığı zaman hakaret anlamına gelebilir ve kullananı da zor durumlara düşürebilir.
Günlük yaşantıda kullanılan ‘şerefsiz, haysiyetsiz, aptal, salak, geri zekâlı, hayvan, müsvedde, pislik, alçak, fahişe’ gibi ifadeler basit ifadeler gibi gelse de başkalarını rencide edip onur, şeref ve saygınlıklarını rencide ettiğinden hakaret suçunu oluşturmaktadır.
Küfür etmenin insan psikolojisinde rahatlatıcı bir etki yarattığına ilişkin çeşitli yazılar dolanıyor olsa da bu yazılar insanları küfre teşvik etmek suretiyle suça karışmasını teşvikten öte geçmemektedir. Yolda yürürken adam her kelimesinin sonuna a…. k…… ifadesini ekliyor. 5 cümle kurduysa 5 defa aynı hakaret içeren ifadeyi de kullanmıştır. Bu yazımızda bile gördüğünüz üzere küfür içeren kelimenin bir kısmını nokta nokta yazmamıza rağmen hiç şüphesiz bu ifadeyi okuyan ne ifade etmeye çalıştığımı açıkça anladı ve ne tür bir niyet içerdiğini de az çok idrak etti. Günümüzde de hakaret suçunun en yaygın olarak işlendiği mecra ise sosyal medya platformudur.(facebook, twitter, instagram…) Kendini uyanık sanan birçok akıllı küfür içerikli ifadelerini kısaltmak suretiyle kendince hakaret etmediğini beyan etmektedir. Oysaki, kısaltmalar kasıtlı olarak yapılıyor ve hakarette buna istinaden açıkça yapılıyor. Söz konusu kısaltma Türk toplumunda sövme sözünü çağrıştıracak şekilde kullanıldığı için tamamen kötü niyetli ve yasalara aykırı bir tutum gözler önüne seriliyor.
Günümüzde ayrıca mizah olarak da küfür etmeyi normalleştiren bir kesim var. Toplumumuzda küfür o kadar çok yer edinmiş ki kimileri sevinirken ya da hüzünlenirken küfretmeyi alışkanlık haline getirmiş. Hatta artık toplumda ‘sözde’ küfür dili ve edebiyatı diye yeni bir alan ortaya çıkıvermiş. Küfür toplumumuzda o kadar yer edinmiş ki siyasette, sanatta, konuşma dilinde hakaret edeyim ama kimse bunun için beni yargılamasın şeklinde bir anlayış birçok kesimin zihninde yer edinmiş. Bu durum aslında suç teşkil eden davranışların sanki suç olmaktan çıkarılması için ortaya konmuş…
Kanun koyucu bazı hallerde hakaret eden kişilerin cezalandırılmaması gerektiği yönünde düzenlemeler de yapmış. Mesela birisi ile seviyeli bir şekilde kavga ettiniz ve o kişi de sizden sinirini alamayıp evinize kadar sizi takip etti. Halen size karşı öfkeli olduğu için evinizin penceresine taş atmak suretiyle pencerenizi kırdı. Sizin o anda ettiğiniz hakaret, gerçek anlamda bir hakaret olsa bile o hakaret eylemine karşı size verecek ceza indirebileceği gibi belki de hiç ceza verilmeyebilir. Ya da size yolda saldıran, saçınızı çeken, otobüse binerken sizi itekleyen birine karşı sarf ettiğiniz hakaretler cezalandırılmıyabilir. Birbirine karşılıklı ana avrat sinkaflı küfürler savuranlara da hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın durumuna göre taraflardan her ikisi ya da birisi hakkında verilecek ceza indirilebileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Gel gelelim hakaret gibi görünen ama özünde hakaret olmayan kelimelere. Sosyal medya delikanlısı olarak tabir edilen ve günümüzde de artık bir yargı mercii haline gelen twitter mahkemesinde birçok twitter kullanıcısı karşı tarafta bulunan kişilere hakaret etkisi yaratan ama hakaret sayılmayan kelimeleri araştırma çabasına girmiştir. Adam o kadar araştırma yapmış ki ben diyor düşüncemi dışa vurmuyorum. Bunun en yaygın örneklerinden birisi de adama “ Salaksın” demek yerine “ Senin salak olduğunu düşünüyorum” diyerek laf cambazlığı yapıyor olmasıdır.
Hakaret sayılmayan ifadeler ile ilgili pek çok Yargıtay kararı bulunmakta olup hatta buna ilişkin de çeşitli kategoriler mevcuttur. Bu kategoriler; beddua niteliğinde sarf edilen sözler, eleştiri, kaba hitap ve rahatsız edici ifadeler. Mesela tartıştığınız kişi size “Allah senin belanı versin.” diyor. Sırf karşısındaki kişiye rahatsızlık vermek adına kişiye ismiyle hitap etmekten ziyade şşşşşşt, laaağn, heyyt, hoşt diye sesleniyor. Bu ifadelerle toplum içinde bize seslenildiğinde kalbimiz kırılıyor, motivasyonumuz düşüyor daha da önemlisi onurumuz inciniyor.
Bir ifadenin hakaret sayılmadığı, insanın onurunu kırmadığı “kime göre, neye göre?” belirleniyor. Senin onurunu incitmeyen ifade bir başkasının onurunu incitebiliyor. Kaba söz kapsamına alınan ifadeler bu kararı veren merciilere karşı kullanılsa işin rengi belki de değişecek ve sonuç farklı oalcak. Hakaret suçunun unsurlarını taşımayan, hukuka uygunluk sebebi bulunan ve insanı rencide edebilecek boyutta ancak kaba söz ve nezaket dışı sözler hakaret sayılmamaktadır.
HAKARET ETKİSİ YARATAN ANCAK HAKARET SAYILMAYAN İFADELER
Meziyetsiz, Karaktersiz: “beceriksiz herif, meziyetsiz, karaktersiz… artık bırak bu işi, emekli ol git, insanları mağdur ediyorsun” şeklinde ve kaba hitap tarzı niteliğindeki sözler hakaret suçu oluşturmaz (Y18CD-K.2017/11006).
Karaktersiz Herif: “işini yapmıyor, karaktersiz herif” şeklinde ve kaba hitap tarzı niteliğindeki sözlerinde hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden, mahkûmiyet kararı verilmesi, bozma nedenidir (Y18CD-K.2017/10756).
“Okumuşsunuz ama bu kadar nasıl cahil olabilirsiniz.” – ifadesi rahatsız edici, kaba ve nezaket dışı davranış, ağır eleştiri niteliğinde olduğu belirtilmiştir. (Yargıtay 4. CD. E: 2013/3009 K: 2014/11868 T: 15.04.2014)
Dinsiz, İmansızlar: “dinsiz, imansızlar” şeklindeki sözün müştekilerin onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurlarını oluşturmaz (Y18CD-K.2017/7985).
Şizofrensin, İki Ruhlusun: Sanığın katılana hitaben söylediği “sen şizofren hastasısın, iki ruhlusun, doktora git bir an evvel sağlığına kavuş” şeklindeki sözlerinin, katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, ağır eleştiri niteliğinde olduğundan bu sözler hakaret sayılmaz (Y18CD-2015/10949).
Lan, Ulan Allahsız: “…Adam gibi cevap versene lan…” ve “…Ulan allahsız beni köyümde oy kullandırmadın sen mardinden oy getirdin bunu hesabını vericen tlf cevap vermemen adamlık mı” şeklinde ve kaba hitap tarzı niteliğindeki mesajlar, katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret sayılmazlar (Y18CD-K.2019/10437).
Gözün Kör Olsun: Olay günü sanığın, mağdura söylediği kabul edilen “gözün kör olsun, nereden verdin bu parayı” şeklindeki beddua ve kaba hitap tarzı niteliğindeki sözlerin, muhatabın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden, mahkumiyet kararı verilmesi, bozma nedenidir (Y4CD-K.2017/11725).
Hakime “Taraf Tutuyorsunuz” Demek: Sanığı duruşma salonundan çıkarması üzerine, sanığın hakime karşı söylemiş olduğu ‘siz açıkça taraf tutuyorsunuz’ şeklindeki sözlerin yapılan uygulamaya yönelik bir sızlanma niteliğinde olup, suç işleme bilinç ve iradesi ile söylenmediğinden hakaret sayılmaz (Y2CD-K.2013/6410).
Emniyet Müdürlüğüne Yönelik “Sinkaf Ederim Böyle Yeri, Düzeni”: Sanığın, babasının emniyet müdürlüğünde ifadesi alındığı sırada kendisinin dışarıda beklemesini isteyen mağdur polis memurlarına söylediği “sinkaf ederim, böyle düzeni de, yeri de” şeklindeki sözlerin mağdurları hedef almayıp onların onur, şeref ve saygınlıklarına yönelik bir saldırı niteliğinde olmadığından hakaret suçu oluşmaz (Y4CD-K.2014/1014).
Eğitimsiz, Tecrübesiz: Sanığın ….. Kaymakamlığı’na yazdığı mektupta Tüketici Hakem Heyetinde görev yapan katılanlara yönelik “Ben Körfez Tüketici Hakem Heyetini protesto ediyorum. Eğitimsiz, tecrübesiz, teknolojiden anlamayan, halkı %100 zarara sokan, taraf tutan, kayıran, Devletin imkanlarını yanlış kullanan kişilerden oluşmuş” biçimindeki sözleri ağır eleştiri niteliğinde olup hakaret sayılmazlar (Y4CD-K.2014/354).
“Hanzo” Kelimesi: Sanığın katılana hitaben söylediği “hanzo” şeklinde kaba hitap tarzı niteliğindeki sözün, katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurları oluşmaz (Y18CD-K.2018/14285).
Senden Hoca Değil Münafık Bile Olamaz: Kaba hitap tarzındaki “senden hoca değil münafık bile olamaz” sözünün, mağdurun onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığından, sanık hakkında beraat kararı verilmesi gerekirken, mahkumiyetine karar verilmesi hukuka aykırıdır (Y4CD-K.2021/17619).
Amk Yerinde Herkes İşini Yapacak: Somut olayda, sanık tarafından katılana yönelik söylendiği kabul edilen “ben avukatım lan, sen ne işe yararsın” ifadelerinin kaba hitap tarzı niteliğinde olduğu, “a… k… yerinde herkes işini yapacak” sözlerinin ise katılanı hedef alarak söylenmemesi nedeniyle katılanın onur, şeref ve saygınlığına saldırı olarak değerlendirilemeyeceği gözetilmeden, atılı suçtan sanık hakkında beraat yerine mahkumiyet kararı verilmesi, bozma nedenidir (Y4CD-K.2021/20597).
Sen Erkek misin? : Olay günü sanığın katılana yönelik söylediği iddia ve kabul edilen “sen erkek misin…” şeklindeki nezaket dışı ve kaba ifade niteliğindeki sözün katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden, mahkumiyet kararı verilmesi bozma nedenidir (Y4CD-K.2021/2728).
Gavur : Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğünde “gavur” sözcüğünün kelime anlamına bakıldığında; “dinsiz kimse, müslüman olmayan kimse, merhametsiz, acımasız ve inatçı” olarak tanımlandığı görülmüştür. Bu bağlamda sanık ile müşteki polis memuru arasında çıkan tartışma esnasında sanığın sarf etmiş olduğu “gavur polisisiniz” ve “böyle devlet olmaz, sizin maaşınızı ben veriyorum” şeklindeki sözlerinin rahatsız edici ve kaba hitap tarzında olduğu kabul edilmekle birlikte, bu sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi gerektiği, sözlerin açıkça, müştekinin onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte olmadığı veya sövme fiilini oluşturmadığı anlaşılmıştır (Y18CD-K.2017/3352).
Hakaret Sayılan Kelime ve Sözler
Bir kişiye “şerefsiz”, “haysiyetsiz”, “geri zekalı”, “aptal”, “salak”, “hayvan”, “müsvedde” , “pislik” , “alçak” , “fahişe” vb. gibi sözler söylemenin hakaret suçunu oluşturacağı kuşkusuzdur. “Hırsız”, “rüşvetçi”, “adi” , “sahtekar” gibi kelimeler de hakaret suçu oluşturur.
“Eşek”, “köpek”, “öküz” “it” vb. hayvan isimleriyle hitap etmek de hakaret suçuna vücut verir.
Amk vb. kısaltmalarla sosyal medya üzerinden yazılan yazılar hakaret suçu oluşturur.
Kişiye isnat edilen somut olgu kişinin mevcut fiziksel veya psikolojik bir özelliğine vurgu yapsa da hakaret suçunu oluşturur. Örneğin, aksayarak yürüyen birine “allahın topal adamı” demek, gözü görmeyen birine “kör herif” demek hakaret suçunun oluşmasına neden olur.
Hakarete uğrayanın kişisel özellikleri dışında kalmak şartıyla kendisine isnat edilen fiil veya olgu ispatlandığı takdirde hakaret suçu oluşmaz. Örneğin, “sen Ayşe’nin eşyalarını çaldın” denildiğinde, bu olgu ispatlanırsa hakaret suçu oluşmaz. Fakat, daha önce işlediği bir hırsızlık suçundan sabıkalı olan kişiye, “sen hırsızsın” demek hakaret suçudur.
Hakaret suçunu teşkil eden fiiller, sözle işlenebileceği gibi yazı, şekil, görüntü, el işareti veya mimiklerle de işlenebilir. Örneğin, bir kişinin çalışma masasına insan dışkısı koymak.
Hakaret Suçunun Cezası
Hakaret suçunun cezası TCK m.125’te düzenlenmiştir:
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.