Mirastan feragat sözleşmesi Türk Medeni Kanunu’ nun (TMK) 528’ inci maddesinde düzenlenmiştir. Mirastan feragat sözleşmesi, miras hukukuna ilişkin bir sözleşme olup mirasçının, mirasçılık hakkı doğmadan, ileride doğabilecek miras hakkından ivazlı( karşılıklı) ya da ivazsız(karşılıksız) olarak hakkından vazgeçtiğini beyan ettiği sözleşmedir.
Mirastan feragat sözleşmeleri, tek taraflı veya iki taraflı olarak da yapılabilmektedir.
TMK’ nun 528’ inci maddesine göre;
- Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir.
- Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.
- Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur.
1.Mirastan feragat sözleşmesi mirasbırakan ile mirasçısı arasında yapılır.
Mirastan feragat sözleşmesi, ileride miras bırakacak mirasbırakan ile ileride doğabilecek miras hakkından feragat etmek isteyen saklı paylı mirasçı arasında yapılan sözleşmedir. Saklı pay ve oranları TMK’ nun 506’ ncı maddesinde düzenlenmiş olup ilgili maddeye göre saklı paya sahip olanlar; altsoy(çocuk, torun ve torun çocuğu), ana ve baba ile sağ kalan eştir. Buna göre mirasbırakanın baba olduğu bir olayda hayatta olan eş, çocuk veyahut torunlar ile mirastan feragat sözleşmesi yapılabilmektedir.
2.Mirastan feragat sözleşmesi mirasbırakan ile sadece hakkından feragat etmek isteyen mirasçı arasında yapılabilmektedir.
Mirastan feragat sözleşmesi, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir sözleşme olup mirasbırakan ile hakkından feragat etmek isteyen mirasçı arasında yapılabilmektedir. Bu nedenle de temsilci ile mirastan feragat sözleşmesi yapılamamaktadır.
3.Mirastan feragat sözleşmesi ivazlı ya da ivazsız yapılabilmektedir.
Mirastan feragat sözleşmeleri, ivazlı(karşılıklı) ve İvazsız(karşılıksız) olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilmektedir. İvazlı(karşılıklı) mirastan feragat sözleşmesi, mirasçının ileride doğabilecek miras hakkından bir ivaz ya da menfaat karşılığında vazgeçtiğini kabul ettiğini gösterir sözleşmedir. İvazsız (karşılıksız) mirastan feragat sözleşmesi ise mirasçının ileride doğabilecek miras hakkından hiçbir ivaz ya da menfaat almaksızın hakkından vazgeçtiğini kabul ettiği sözleşmedir.
4.Mirastan feragat sözleşmesi tam feragat şeklinde yapılabileceği gibi kısmi feragat şeklinde de yapılabilmektedir.
Mirastan feragat sözleşmesi ile hakkından feragat etmek isteyen mirasçı, mirastan tam olarak feragat edebileceği gibi kısmi feragatte de bulunabilmektedir. Tam feragat halinde mirasçının miras payı tamamen sona ermekte iken kısmi feragatte ise miras payının sadece feragat edilen kısmında mirasçılık sıfatı ortadan kalkmaktadır.
5.Mirastan feragat sözleşmesi resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmelidir, aksi halde iptal edilebilirliği gündeme gelebilmektedir.
Mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan ile mirasçısı arasında yapılan ve mirasçının miras hakkından vazgeçmesine ilişkin bir miras sözleşmesidir.
Miras sözleşmeleri, TMK’ nun 545’ inci maddesine göre,
- Miras sözleşmesinin geçerli olması için resmî vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir.
- Sözleşmenin tarafları, arzularını resmî memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar.
Buna göre mirastan feragat sözleşmeleri, noter tarafından düzenlenip tarafların imzalarını noter huzurunda atarak ve iki tanığında sözleşmeye tanık sıfatı ile imza atması ile yapılmaktadır. Mirastan feragat sözleşmesi, olumsuz miras sözleşmesi olup şekil şartına uygun olarak düzenlenmelidir. Aksi halde iptal edilebilirlik yaptırımı ile karşı karşıya kalınabilmektedir.
6.Mirastan feragat sözleşmesi mirasçılar ve tereke bakımından farklı sonuçlar doğurmaktadır.
- Mirasçılar Bakımından Sonuçları:
TMK’ nun 528’ inci maddesinin (2)’ nci fıkrasına göre, “Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.” Kanun hükmü açık bir şekilde ileride doğabilecek miras hakkından feragat eden mirasçının tereke ile bağlantısının kesildiğini ortaya koymaktadır. Tereke açıldığında artık hakkından feragat eden mirasçı, mirasçı olamayacaktır. Mirastan feragat eden mirasçı sanki mirasbırakandan evvel vefat etmiş gibi kabul edilmektedir.
Mirastan feragat sözleşmesinin feragat eden mirasçının altsoyuna etki edip etmediği mirastan feragat sözleşmesinin ivazlı ya da ivazsız yapılıp yapılmadığına göre değişkenlik gösterdiği TMK’ nun 528’ inci maddesinin (3)’ üncü fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Kanun hükmüne göre, ivazlı olarak yapılan mirastan feragat sözleşmesi, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurmaktadır. Ancak mirastan feragat sözleşmesinde miras hakkından ivazlı bir şekilde feragat eden mirasçının altsoyunun feragat etmeyeceği kararlaştırılabilmektedir.
Kanun lafzi olarak yorumlandığında, ivazsız olarak yapılan mirastan feragat sözleşmelerinin feragat edenin altsoyuna etki etmediği anlaşılmaktadır. Yani herhangi bir karşılık almaksızın hakkından feragat eden mirasçının yapmış olduğu bu sözleşme çocuklarına, torunlarına ya da torunlarının çocuklarına vs. etki etmemekte olup mirasbırakana karşı mirasçı sıfatına sahip olabilmektedirler.
B.Tereke Bakımından Sonuçları:
Mirasbırakanın hayata gözlerini yummasıyla birlikte tereke açılır ve ilk olarak terekeden borçları tahsil edilmektedir. Eğer terekede yer alan malvarlıkları(aktifi) terekenin borçlarını(pasifini) karşılamaya yetmiyorsa bu halde mirastan ivazlı feragat eden mirasçıların sorumlulukları gündeme gelmektedir. Şöyle ki, TMK’ nun 530’ uncu maddesine göre, “Mirasın açılması anında tereke, borçları karşılayamıyorsa ve borçlar mirasçılar tarafından da ödenmiyorsa, feragat eden ve mirasçıları, alacaklılara karşı feragat için ölümünden önceki beş yıl içinde mirasbırakandan almış oldukları karşılıktan, mirasın açılması anındaki zenginleşmeleri tutarında sorumludurlar.”
7.Mirastan feragat sözleşmesinden mirasbırakan ve mirasçı dönme hakkına sahiptir.
Mirastan feragat sözleşmesi, miras hakkından vazgeçen saklı paylı mirasçı açısından sağlararası bir işlem iken buna karşılık, miras bırakan açısından bir ölüme bağlı tasarruf sayılmaktadır.
A.Mirasçının Sözleşmeden Dönme Hakkı:
Mirastan feragat sözleşmesi, olumsuz miras sözleşmesi olmasından kaynaklı olarak sözleşmeden dönebilmek için miras sözleşmesinden dönme hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
TMK’ nun 547’ nci maddesine göre, “Miras sözleşmesi gereğince sağlararası edimleri isteme hakkı bulunan taraf, bu edimlerin sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmemesi veya güvenceye bağlanmaması hâlinde borçlar hukuku kuralları uyarınca sözleşmeden dönebilir.” hükmü düzenlenmiştir. Ancak bu kanun hükmü ivazlı olarak yapılan mirastan feragat sözleşmeleri için anlam ifade etmektedir. Şöyle ki, ivazsız olarak yapılan mirastan feragat sözleşmelerinde mirasbırakanın herhangi bir bedel ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. İvazlı olarak yapılan mirastan feragat sözleşmelerinde ise mirasbırakanın yükümlülüğüne aykırı hareket etmesi durumunda mirastan feragat eden mirasçının sözleşmeden dönme hakkı bulunmaktadır.
B.Mirasbırakanın Sözleşmeden Dönme Hakkı:
Mirastan feragat sözleşmesinde mirasbırakanın sözleşmeden dönme yetkisi bulunmamaktadır. Ancak feragat sözleşmesi yapılırken sözleşme kuralları içerisinde mirasbırakanın da sözleşmeden dönebileceğine ilişkin husus kararlaştırılabilir.
8.Mirastan feragat sözleşmesi ile mirasın reddedilmesi birbirinden farklı hukuki kavramlardır.
Mirasın reddi, mirasbırakan öldükten sonra yapılabilecekken, mirastan feragat sözleşmesi mirasbırakanın sağlığında yapılır. Mirasın reddi halinde; altsoylar bu ret işleminden etkilenmeyecek, eğer şartları oluşmuşsa mirasçılık sıfatını kazanabilecekken, mirastan feragat sözleşmesi ivazlı yapılmışsa altsoylar için de hüküm ifade edecektir.
Mirastan feragat sözleşmesi, sözleşme olduğu için iki taraflı bir hukuki işlemdir. Mirasbırakan ile ileride mirastan hak sahibi olması muhtemel mirasçı arasında yapılır. Mirasın reddi ise, tek taraflı bir hukuki işlemle mirasçı tarafından yapılabilecektir. Mirasbırakan öldükten sonra mirasçıların mirası reddedebilmesi için kanunda belirlenen süre içerisinde ret işleminin yapılması gerekecekken, mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakanın sağlığında her zaman yapılabilecektir.
Mirasın reddinde herhangi bir karşılık alınmazken, mirastan feragat sözleşmesinin ivazlı yapılması halinde mirasçı bir karşılık (ivaz) alarak mirastan feragat eder.
9.Mirastan feragat sözleşmesi hükümden düşebilmektedir.
TMK 529’ uncu maddesinde mirastan feragat sözleşmesinin hükümden düşebileceği düzenlenmiştir. Bu maddeye göre,
- Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine yapılmış olup bu kişinin herhangi bir sebeple mirasçı olamaması hâlinde, feragat hükümden düşer.
- Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine yapılmamışsa, en yakın ortak kökün altsoyu lehine yapılmış sayılır ve bunların herhangi bir sebeple mirasçı olamaması hâlinde, feragat yine hükümden düşer.
Mirastan feragat sözleşmesi olumsuz miras sözleşmesi olup belirli bir kişi lehine yapılmışsa ve bu kişinin mirasçı olmasına engel teşkil edecek bir sebep ortaya çıkarsa feragat hükümden düşer. Eğer ki mirastan feragat belirli bir kişi lehine yapılmamışsa en yakın ortak kökün altsoyu lehine yapılmış sayılır. Bunların herhangi bir sebeple mirasçı olamaması halinde feragat yine hükümden düşmektedir.
Mirastan feragat sözleşmesine ilişkin çeşitli durumlar incelenmiş olup uyuşmazlıklara ilişkin sürecin bir avukat ile takip edilmesi hak kayıplarını önleyecektir.